Reader | Psychische stoornissen bij (aanstaande) ouders en ouder-kindrelaties

Herkennen, erkennen en aansluiten.

Voor professionals in de geboortezorg, zoals huisartsen, verpleegkundigen, psychologen en medewerkers van Ouder Kind Centra.

Met gepaste trots kondigen wij hierbij aan dat de reader Psychische stoornissen bij (aanstaande) ouders en ouder-kindrelaties het levenslicht heeft gezien. De reader is op deze site verkrijgbaar.

Deze reader is een studie- en naslagboek waarin beschreven wordt hoe psychische stoornissen kunnen worden herkend bij (aanstaande) ouders, wat nu het juiste verhaal is over gehechtheidsrelaties tussen ouders en jonge kinderen en hoe je je als hulpverlener aan kan sluiten bij je doelgroep en zo nodig kan motiveren tot het zoeken van hulp.

De reader is opgedeeld in heldere overzichtelijke hoofdstukken en bestaat uit theorie afgewisseld met oefeningen, bruikbare tips en beschrijvingen van cliënten uit de praktijk.

Auteurs:
Marja Rexwinkel:
Marja is klinisch psycholoog, psychotherapeut en IMH-specialist DAIMH. Zij is medeoprichter van het eerste Nederlandse IMH-centrum en van de OuderKindLijn, beiden in Amsterdam. De OuderKindlijn is een IMH-centrum gericht op het behandelen van zwangeren en hun partners en van jonge kinderen tussen 0-6 jaar samen met hun ouders.

Merith Cohen de Lara:
Merith is gz-psycholoog en oprichter en eigenaar van Psyche en Zwangerschap B.V. Dit is een franchise in de zorg, waarbij BIG- geregistreerde psychologen zijn aangesloten die vrouwen en hun partners behandelen met psychische stoornissen tijdens de zwangerschap, na de bevalling en in fertiliteitstrajecten.

Romy Damhuis:
Romy is gz-psycholoog en werkt in haar eigen praktijk Psychologenpraktijk Damhuis. Vanaf maart 2022 is zij aangesloten bij Psyche en Zwangerschap. Behandelen bij Psyche en Zwangerschap is voor haar een uitkomst, omdat zij hier haar oorsprong als orthopedagoog, visie op zorg en eigen ervaring in het (jonge) ouderschap goed kan combineren.

Inleiding

Een op de vijf vrouwen rapporteert ernstige psychiatrische klachten, psychosociale problematiek en/of middelenmisbruik tijdens de zwangerschap, blijkt uit onderzoek van C. Quispel et al. (2014)*. Vrouwen die eerder te maken hebben gehad met een psychiatrische stoornis, hebben een grotere kans die ook te ontwikkelen tijdens of na de zwangerschap. Maar de meeste vrouwen die tijdens de zwangerschap of de periode na de bevalling een psychische stoornis krijgen, hebben een blanco psychiatrische voorgeschiedenis: voor de zwangerschap hadden ze geen psychische klachten of/en is er geen diagnose gesteld. 

Bij 80% van de zwangere vrouwen is er geen sprake van ernstige psychische stoornissen, psychosociale problemen en/of middelenmisbruik. Dat betekent niet dat deze vrouwen op een roze wolk zitten, om kunnen gaan met slapeloze nachten of zich geen zorgen maken over de zwangerschap of hun kinderen. Een zwangerschap en de eerste periode met een baby (en daarna…) zijn nu eenmaal onvoorspelbaar, oncontroleerbaar en dus spannend. Het is een tijd die gepaard gaat met angst, onzekerheid en machteloosheid en dat zijn nou net emoties die (aankomende) ouders uit de weg proberen te gaan. Het gevolg: vrouwen worden mogelijk voor normale erbij horende emoties onterecht doorverwezen naar een psycholoog.

Het is daarom vaak lastig vast te stellen of er al dan niet sprake is van een (mogelijke) psychische stoornis. Veel verschijnselen die daarmee gepaard gaan, horen namelijk ook bij een zwangerschap. Denk aan slaapproblemen, aandacht- en concentratieproblemen en een verminderde zin in seks. Het diagnosticeren van een psychische stoornis is geen taak van de geboortezorg of eerste lijn. Dit mag alleen worden gedaan door een psychiater, klinisch psycholoog, psychotherapeut, gz-psycholoog of een andere hulpverlener die hiervoor is bevoegd volgens het BIG-register. Het is niet de bedoeling om van iedereen die in deze sector werkt een psycholoog te maken. 
 
Het herkennen van signalen en kennis hebben van psychiatrische stoornissen kan echter wel helpen om je cliënt beter te begrijpen, te ondersteunen en/of door te verwijzen naar de ggz. Bovendien helpt kennis over psychische stoornissen om het ‘normaal’ breder te trekken: een roze wolk en genieten hoeven niet de norm te zijn, en als een vrouw een zwangerschap spannend vindt of last heeft van somberheid en/of onzekerheid heeft ze niet direct een psychische stoornis.  

Deze reader is bedoeld om meer kennis te krijgen over de kenmerken van psychische stoornissen bij zwangere en pas bevallen vrouwen, en biedt handvatten en tips om beter bij deze doelgroep aan te sluiten. ​​ 

​​​*) Quispel, C. (2014): Promotieonderzoek Psychopathologie, psychosociale problematiek en middelengebruik tijdens de zwangerschap, screening en zorgtoeleiding​​